Εκμάθηση οριζόντιων δεξιοτήτων (soft skills)

Η αλήθεια είναι, ότι οι οριζόντιες ικανότητες δεν αποτελούν απόλυτα αντικείμενο διδαχής. Ωστόσο, σύμφωνα με τη Cimatti (2021) θα μπορούσαν και καλό θα ήταν να ενταχθούν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των πανεπιστημίων ή και ακόμη νωρίτερα των σχολείων. Ο τρόπος αξιολόγησής τους είναι ακόμη υπό διερεύνηση, αν και έχει προταθεί ένα σύστημα αξιολόγησης το οποίο δομείται σε ερωτηματολόγια αυτό αξιολόγησης. Τέλος, σκόπιμο κρίνεται να επιμορφωθούν και οι εκπαιδευτικοί προκειμένου να είναι σε θέση τόσο να μεταδώσουν τις ικανότητες αυτές στους μαθητές όσο και να τις αξιολογήσουν, καθώς μέχρι σήμερα στερούνται κατάρτισης επί των μεταβιβάσιμων ικανοτήτων (Anderson-Levitt & Gardinier, 2021).

Η εκμάθηση κοινωνικών ικανοτήτων είναι ζωτικής σημασίας για την προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη. Οι ήπιες ικανότητες, γνωστές και ως διαπροσωπικές ή ανθρώπινες ικανότητες, είναι προσωπικά χαρακτηριστικά που επιτρέπουν την αποτελεσματική επικοινωνία, συνεργασία και αλληλεπίδραση με τους άλλους. Η βελτίωση των κοινωνικών ικανοτήτων μπορεί να επιτευχθεί με διάφορα βήματα.

·         Αυτογνωσία: Η αξιολόγηση των σημερινών δυνατών και αδύναμων σημείων σε διάφορους τομείς των ήπιων ικανοτήτων είναι μία πολύ καλή αρχή. Το άτομο, προκειμένου να αποκτήσει αυτογνωσία, μπορεί να αναλογιστεί το επικοινωνιακό του ύφος, τη συναισθηματική του νοημοσύνη, τις ικανότητες ομαδικής εργασίας και άλλες σχετικές πτυχές. Αυτή η αυτογνωσία θα βοηθήσει στον εντοπισμό στοιχείων προς βελτίωση.

·         Προσδιορισμός των βασικών κοινωνικών ικανοτήτων: Οι ήπιες ικανότητες περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα χαρακτηριστικών, όπως η επικοινωνία, η προσαρμοστικότητα, η επίλυση προβλημάτων, η ομαδική εργασία, η ηγεσία, η συναισθηματική νοημοσύνη και η διαχείριση του χρόνου, μεταξύ άλλων. Το άτομο καλό είναι να προσδιορίσει ποιες συγκεκριμένες δεξιότητες είναι πιο σχετικές με τους προσωπικούς και επαγγελματικούς σας στόχους.

·         Καθορισμός στόχων: Ο καθορισμός συγκεκριμένων και μετρήσιμων στόχων για κάθε ήπια ικανότητα, που θέλει να αναπτύξει το άτομο, είναι αρκετά βοηθητικός. Για παράδειγμα, αν θέλει να βελτιώσει τις επικοινωνιακές του ικανότητες, μπορεί να θέσει ως στόχο να ακούει ενεργά σε συζητήσεις χωρίς να διακόπτει για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

·         Συνεχής μάθηση: Η ανάπτυξη των κοινωνικών ικανοτήτων μπορεί να γίνει μέσω της συνεχούς μάθησης. Κάποιος μπορεί να μελετήσει βιβλία, άρθρα και ιστολόγια σχετικά με τις διαπροσωπικές δεξιότητες, να παρακολουθήσει εργαστήρια ή σεμινάρια, διαδικτυακά μαθήματα ή να εγγραφεί σε επίσημα προγράμματα κατάρτισης που επικεντρώνονται στην ανάπτυξη των κοινωνικών ικανοτήτων (Carnegie, 1936).

·         Πρακτική εξάσκηση και εφαρμογή: Το άτομο οφείλει να εφαρμόσει τις έννοιες και τις τεχνικές που μαθαίνει σε πραγματικές καταστάσεις. Η συμμετοχή σε ασκήσεις παιχνιδιού ρόλων, η εξάσκηση στην ενεργητική ακρόαση και την αποτελεσματική επικοινωνία στις αλληλεπιδράσεις καθώς και η ανατροφοδότηση από τους άλλους είναι σημαντικά βήματα

·         Ανατροφοδότηση: Η ανατροφοδότηση από έμπιστα άτομα, όπως μέντορες, συναδέλφους ή προϊσταμένους, οι οποίοι μπορούν να παρέχουν εποικοδομητικές ιδέες σχετικά με την ανάπτυξη των ήπιων ικανοτήτων, είναι πολύ σημαντική. Η ανατροφοδότηση βοηθά στην κατανόηση των τομέων που χρήζουν βελτίωσης.

·         Συνεργασία και δικτύωση: Τα ομαδικά έργα, ομαδικές δραστηριότητες ή ευκαιρίες εθελοντισμού βελτιώνουν τις ικανότητες συνεργασίας και ομαδικής εργασίας. Οι εκδηλώσεις δικτύωσης και οι επαγγελματικές ενώσεις μπορούν, επίσης, να προσφέρουν ευκαιρίες  αλληλεπίδρασης με διαφορετικά άτομα και εξάσκησης των  κοινωνικών ικανοτήτων.

·         Παρατήρηση: Όταν κάποιος παρατηρεί άτομα, που διακρίνονται για τις κοινωνικές ικανότητες, τις οποίες επιθυμεί να αναπτύξει, μαθαίνει επί της ουσίας από τους άλλους. Πρέπει να δίνει προσοχή στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν, χειρίζονται τις συγκρούσεις και επιδεικνύουν ηγετική ικανότητα (Bradberry & Greaves, 2009).

·         Πρακτική εμπειρία: Οι θέσεις πρακτικής άσκησης, θέσεις εργασίας μερικής απασχόλησης ή οι εθελοντικοί ρόλοι επιτρέπουν την εξάσκηση και βελτίωση των κοινωνικών ικανοτήτων σε ένα πραγματικό πλαίσιο. Η πρακτική εμπειρία είναι ανεκτίμητη για την ανάπτυξη και την επίδειξη των διαπροσωπικών σας ικανοτήτων.

·         Αναστοχασμός και προσαρμογή: Ο τακτικός αναστοχασμός και η αξιολόγηση της προόδου  και της αποτελεσματικότητας των στρατηγικών είναι ζωτικής σημασίας. Επίσης, θα πρέπει να γίνονται προσαρμογές ανάλογα με τις ανάγκες (Carnegie et al., 1936).

·         Ενεργητική ακρόαση: Ο συνομιλητής καλό είναι να δίνει την πλήρη προσοχή σας στο άτομο, το οποίο έχει το λόγο. Η διατήρηση της οπτικής επαφής, το γνέψιμο, που υποδηλώνει κατανόηση και η αποφυγή της διακοπής του ειρμού και της ομιλίας του συνομιλητή συντελούν στην ενεργητική ακρόαση. Αυτό δείχνει σεβασμό και βοηθά να γίνει κατανοητό με ακρίβεια το μήνυμα του ομιλητή (Covey, 2004).

·         Μη λεκτική επικοινωνία: Η γλώσσα του σώματός, οι εκφράσεις του προσώπου  και οι χειρονομίες απαιτούν προσοχή. Προτείνεται μία ανοιχτή στάση του σώματος και η χρήση των κατάλληλων χειρονομιών ακόμη και ένα χαμόγελο όταν χρειάζεται. Οι μη λεκτικές ενδείξεις μπορούν να ενισχύσουν το μήνυμά και να βοηθήσουν στην αποτελεσματική σύνδεση με τους άλλους (Minto, 2010). 

·         Σαφής και συνοπτική έκφραση: Οι σκέψεις θα πρέπει να διατυπώνονται με σαφήνεια και συντομία. Αποφεύγεται η χρήση αργκό ή υπερβολικά σύνθετη γλώσσα ενώ συστήνεται η χρήση απλής και ξεκάθαρης γλώσσα, που είναι εύκολα κατανοητή. Τέλος, προκειμένου το μήνυμα να είναι συνεκτικό, οι σκέψεις πρέπει να είναι οργανωμένες.

·         Ενσυναίσθηση και κατανόηση: Με τον όρο ενσυναίσθηση γίνεται λόγος για την κατανόηση των προοπτικών και των συναισθημάτων των άλλων. Ο συνομιλητής εκδηλώνει ενσυναίσθηση, αναγνωρίζοντας τα συναισθήματά και επικυρώνοντας τις εμπειρίες. Αυτό συμβάλλει στη δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης και προάγει την καλύτερη επικοινωνία. 

·         Διεκδικητικότητα: Καλό είναι να βρεθεί μια ισορροπία μεταξύ παθητικότητας και επιθετικότητας εξασκώντας τη διεκδικητικότητα. Το άτομο μπορεί να εκφράζει τις σκέψεις και τις απόψεις του με αυτοπεποίθηση και σεβασμό, ενώ παράλληλα να είναι ανοιχτό σε ανατροφοδότηση και διαφορετικές απόψεις (Douglas & Heen, 2014).

·         Πρότυπα: Η παρατήρηση και εκμάθηση από άτομα, που έχουν την ικανότητα, που επιθυμεί το άτομο να αποκτήσει είναι ένα μέσο.

·         Ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης: Η συναισθηματική νοημοσύνη περιλαμβάνει την κατανόηση και τη διαχείριση των συναισθημάτων, καθώς και την αναγνώριση και την ανταπόκριση στα συναισθήματα των άλλων.

Η ανάπτυξη των κοινωνικών ικανοτήτων είναι μια συνεχής διαδικασία, που απαιτεί υπομονή, εξάσκηση και δέσμευση για συνεχή μάθηση. Το άτομο θα πρέπει να δράττεται των ευκαιριών για ανάπτυξη, να αναζητά ανατροφοδότηση και να εφαρμόζει τις ικανότητες του σε διαφορετικά πλαίσια για να γίνει πιο αποτελεσματικό στην επικοινωνία του. Η βελτίωση των επικοινωνιακών ικανοτήτων είναι μια συνεχής διαδικασία. Χρειάζεται χρόνος και εξάσκηση. Το άτομο θα πρέπει να είναι υπομονετικό και να ενσωματώνει σταδιακά αυτές τις στρατηγικές στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις του (Beebe & Beebe, 2015).